W procesie edukacyjno – terapeutyczno – opiekuńczo – wychowawczym naszego Ośrodka stosowane są zróżnicowane formy i metody pracy, dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości psychoruchowych wychowanków z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, znacznym i umiarkowanym oraz ze sprzężoną niepełnosprawnością.

Dla wychowanków z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym oraz z niepełnosprawnością sprzężoną w Oddziałach Edukacyjno – Terapeutycznych i Oddziale Przedszkolnym, stosowane są metody:

Elementy Metody Marii Montessori

 „Pomóż mi samemu to zrobić" – w tych słowach zamyka się istota metody Montessori.

Metoda zaproponowana przez Marię Montessori daje uczniowi z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym możliwość poznawania świata inaczej – poprzez działanie i doświadczanie. Montessoriańskie pomoce kształcą wszystkie zmysły ucznia pobudzając je, przez ich stałe używanie, w sposób naturalny. Uczniowie mogą wąchać, smakować, patrzeć, dotykać. Mają możliwość pracować w indywidualnym tempie i według indywidualnej potrzeby. Sami wybierają aktywność i miejsce pracy. Podczas zajęć typu montessoriańskiego nauczyciel pełni rolę doradcy, przyjaciela, a nie kontrolera. Godne podkreślenia jest to, że oni sami pokazują na jakim poziomie rozwoju się znajdują, czym się interesują, jakie są ich preferencje. W czasie tej pracy każdy uczeń osiąga sukces. Nie ma kar i nagród.

Istotną rolę w pracy metodą Montessori odgrywa tzw. przygotowane otoczenie (meble na miarę wzrostu i w zasięgu wzroku i ręki ucznia, wszystkie przedmioty widoczne i w każdej chwili dostępne) oraz tzw. rozwojowe pomoce, które są atrakcyjne i zachęcające do wytrwałości w pracy. Ponadto metoda Montessori dostarcza ćwiczeń praktycznych, bezpośrednio związanych z kształceniem zaradności i współżycia w środowisku. Metoda, ta stwarza dziecku warunki do podejmowania samodzielnej decyzji odnośnie czasu zajmowania się daną pracą. W szkolnictwie specjalnym ważne są ogólne zasady tkwiące w metodzie, tj. zasady akceptacji i życzliwości, wszechstronnej poglądowości i przykładu oraz wszechstronnej pomocy i indywidualizacji. Z całą pewnością przynosi uczniom radość i zadowolenie, że mogą robić coś, w czym osiągają sukces.

Montessoriańskie pomoce rozwojowe odpowiadają pojawiającym się tzw. „wrażliwym fazom” rozwoju, występują w następujących grupach:

• pomoce do praktycznych ćwiczeń dnia codziennego,
• pomoce do kształcenia zmysłów,
• pomoce do edukacji matematycznej,      
• pomoce do edukacji językowej,
• pomoce do wychowania kosmicznego (przyroda ożywiona i nieożywiona),
• inne pomoce spełniające zasady montessoriańskie.

Elementy Metody Dobrego Startu

Metoda Dobrego Startu, jedna z metod wspomagania psychoruchowego, wzorowana na francuskiej metodzie Bon Depart, to metoda aktywizowania rozwoju psychomotorycznego i rehabilitacji psychomotorycznej.

Znajduje ona zastosowanie i ma najlepsze wyniki przede wszystkim w przypadkach zaburzeń motoryki oraz zaburzeń emocjonalnych. Celem metody jest jednoczesne usprawnienie czynności analizatorów słuchowego, wzrokowego i kinestetyczno – ruchowego oraz lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni. Dzięki tym ćwiczeniom kształtowane są umiejętności wykonywania ruchów dowolnych, lepiej zorganizowanych, zlokalizowanych w określonej przestrzeni i czasie. Metoda Dobrego Startu kształci też zdolność rozumienia 
i posługiwania się symbolami abstrakcyjnymi. Zespołowa forma prowadzenia zajęć ułatwia nawiązanie kontaktów społecznych i uczy współdziałania dzieci, mających trudności
w przystosowaniu społecznym lub zaburzone emocjonalnie. Udział elementów wzrokowo - przestrzennych ma istotne znaczenie w realizowaniu celów terapeutycznych. Odwzorowywanie wzorów graficznych kształci przede wszystkim analizę i syntezę wzrokową, ponieważ kolejno opracowuje się wzory coraz bardziej skomplikowane. Podczas reprodukowania wzorów stosuje się coraz trudniejsze techniki ich odtwarzania. Dzieci pracują narzędziami wymagającymi coraz większej precyzji ruchów: np. całą ręką, dłonią, palcem, kredą lub węglem, pędzlem ołówkiem lub mazakiem, długopisem.

Ćwiczenia ruchowe mogą mieć też korzystny wpływ na kształcenie znajomości schematu ciała. Metoda Dobrego Startu pomaga także w integrowaniu orientacji w schemacie ciała
i przestrzeni. Wykonywanie ćwiczeń grafomotorycznych utrwala również lateralizację.

Metoda składa się z dwóch części:

• pierwsza to piosenki do wzorów graficznych - "Piosenki do rysowania" - zestaw ćwiczeń dla najmłodszych dzieci do wspierania rozwoju, jak i dzieci opóźnionych w rozwoju,
• druga to piosenki na literki tzw. "Alfabet piosenek".

Metoda Dobrego Startu wspomaga uczniów w rozwoju psychoruchowym, mowy i myślenia. Jest to metoda, której pozytywne efekty oddziaływania widoczne są w rozwoju: dydaktycznym, wychowawczym, kulturalnym oraz społecznym uczniów.

Elementy Metody Alfreda A. Tomatisa

Główne cele terapii to:

• stymulowanie mięśni kosteczek słuchowych do napinania i rozluźniania się (Efekt Tomatisa);
• stymulowanie prawego ucha do większej uwagi słuchowej (dążenie do prawouszności), co kształtuje i ułatwia uwagę słuchową;
• uwrażliwianie narządu słuchu na te częstotliwości, w zakresie których ucho jest niedowrażliwe;
• odwrażliwianie narządu słuchu z tych częstotliwości, w zakresie których ucho jest nadwrażliwe.

Najczęstsze zastosowania metody Tomatisa w zaburzeniach głosu i mowy u dzieci:

• zaburzenia mowy (jąkanie, opóźniony rozwój mowy, wady wymowy, zaburzenia słuchu fonematycznego);
• zaburzenia głosu (chrypki dziecięce, zaburzenia fonacji);
• dysleksja;
• nadwrażliwość słuchowa.

Elementy Kinezjologi Edukacyjnej Dennisona

Twórcą tej metody jest dr Paul Dennison. Nazwa „kinezjologia”- wywodzi się z łacińskiego: ”kinesis”- ruch - czyli w ogólnej interpretacji - edukacja „ruchowa”, edukacja poprzez ruch.

Dennison odkrył dwa typy ruchów znacznie usprawniających procesy poznawcze, myślenie oraz funkcje adaptacyjne, które decydują o rozwoju emocjonalnym i społecznym:

- I rodzaj ruchu to ruch z przekraczaniem środkowej linii ciała. Dennison odkrył, że taki typ ruchów znacznie poprawia pracę oczu (koordynację gałek ocznych- potrzebną np. do czytania), pracę narządów słuchu, pracę rąk. Ruchy te powodują naturalne uaktywnienie myślenia i ruchu, zwiększają szybkość przekazywania informacji w układzie ciało - mózg.  

- II typ ruchu - to jednostronne ruchy ciała, które z kolei powodują rozdzielenie myśli i ruchu - pozwalają na „zastanowienie, analizę” przed podjęciem aktywności.

Dennison stworzył IV grupy ćwiczeń:

• I grupa - to ćwiczenia naprzemiennych ruchów ciała- stymulują pracę zarówno dużej, jak i małej motoryki - integrują pracę prawej i lewej półkuli, całościowego odbioru na poziomie analizy i uogólnień,
• II grupa - to ćwiczenia rozciągające mięśnie ciała, likwidują negatywny wpływ różnych przetrwałych odruchów, w tym odruchu „obronnego”,
• III grupa - to ćwiczenia energetyzujące, które zwiększają intensywność procesów nerwowych,
• IV grupa - to ćwiczenia postawy, których głównym efektem jest stymulacja układu limbicznego, odpowiedzialnego za powstawanie pozytywnych emocji.

Dennison  skonstruował tak swoje zestawy ćwiczeń, by uruchamiały trzy wymiary ruchu:  lateralność, ześrodkowanie (wymiar góra - dół ciała), skupienie (wymiar – przód - tył ciała). Gdy te trzy wymiary pracują – system ciało - intelekt jest zrównoważony dla komunikacji, organizacji i zrozumienia.

DOGOTERAPIA

Dogoterapia to najbardziej naturalny sposób “przemycenia” trudnych, czasem żmudnych ćwiczeń wspomagających rehabilitację z pomocą odpowiednio wybranych
i przygotowanych psów. Dzieci nie lubią wykonywać “suchych” gestów, za którymi nic się nie kryje. Pies daje możliwość wykonania ćwiczeń w naturalny sposób i jednocześnie okazania uczuć. Jeśli nam się uda, to jest to nasza wspólna wygrana.

Podczas zajęć wykonuje się wiele rodzajów ćwiczeń i zabaw, które mają służyć podstawowemu celowi dogoterapii, wszechstronnemu rozwojowi podopiecznego. Dogoterapia oddziałuje na sferę emocjonalną przez przełamanie bariery niepewności przed kontaktem z psem, akceptowanie obecności psa w bliskim otoczeniu, eliminowanie agresji
i autoagresji u dziecka, kształtowanie pozytywnych emocji dziecka, rozwój empatii i poprawę samooceny.

Zajęcia z udziałem psa mają również na celu rozwijanie sfery umysłowej dziecka, wpływając na koncentrację uwagi, rozwój mowy i funkcji poznawczych, pobudzanie zmysłu wzroku, słuchu, dotyku, węchu. Osoby biorące udział w zajęciach uczą się określania związków przyczynowo-skutkowych, rozpoznawania kolorów i kształtów, różnic i podobieństw. Dzięki nawiązaniu i pogłębieniu kontaktu z psem osoba niepełnosprawna czuje się pewniej we własnym środowisku, łatwiej nawiązuje kontakty społeczne, poprawia komunikację, zdobywa nowych przyjaciół. Różnego rodzaju zabawy wpływają na aktywność fizyczną podopiecznych

Dla wychowanków z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim oraz z niepełnosprawnością sprzężoną w Zespołach Rewalidacyjno - Wychowawczych, stosowane są metody:

Elementy Ruchu Rozwijającego W. Sherborne

Weronika Sherborne w metodzie „Ruch Rozwijający” wyróżnia ćwiczenia, które wspomagają rozwój wychowanków.                  

Do nich należą:

• ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała,
• ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu,
• ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą,
• ćwiczenia twórcze.

Ćwiczenia w/w można stosować w różnych formach:

• zajęcia indywidualne,
• zajęcia w parach,           
• zajęcia dla całej grupy.

Ćwiczenia stosowane w tej metodzie opierają się na doświadczeniach ruchowych, intensywności i ciągłości doświadczeń. Wykorzystuje się podczas zajęć: dotyk, ruch, ćwiczenia świadomości ciała i przestrzeni oraz wzajemne relacje (relacje „Z”, relacje „Przeciwko”, relacje „Razem”). Stosowanie tej metody przynosi korzyści dla dzieci. Nie tylko wspomaga rozwój, wyrównuje opóźnienia w sferze emocjonalnej i społecznej. Uczy współdziałania z partnerem, pozytywnego wykorzystania nagromadzonej energii, wykorzystania siły, koncentrowania się na wykonywanym zadaniu. Wyzwala wśród uczestników wiele radości, śmiechu. Jest metodą uniwersalną.

Stymulacja polisensoryczna – „PORANNY KRĄG”  H.  Abel

„Poranny krąg” można określić jako stymulację polisensoryczną, czyli wielozmysłową, według pór roku. Obejmuje swym zasięgiem wszystkie zmysły człowieka a więc zmysły „bliskie”, tj.: smak, węch, dotyk oraz „dalekie”, tj.: wzrok, słuch. Poprzez zmysły zostaje nawiązana komunikacja z osobą niepełnosprawną intelektualnie w stopniu głębokim, która opiera się na świecie przyrody.

Celem zajęć jest spotkanie terapeuty i wychowanków, których istotą jest budowanie zaufania i poczucia bezpieczeństwa. Stosowanie różnorodnych bodźców jest tylko środkiem do celu. Każdy element zajęć powinien być przewidywalny, a więc bezpieczny. To rytuał, którego reguły są  bardzo dobrze znane, w którym niepewność została zredukowana do minimum. 

Podstawą tworzenia programu „porannego kręgu” jest świat przyrody. Jest on źródłem podstawowych symboli: żywiołów, barw, zapachów, smaków, wrażeń dotykowych
i termicznych. Celem „porannego kręgu” jest spotkanie, które powinno być przyjemne i satysfakcjonujące zarówno dla nauczyciela, jak i dla dzieci. Osoby głęboko upośledzone mają ogromne trudności w komunikacji. Komunikowanie się na tym poziomie musi wykraczać poza sferę werbalną, musi obejmować całą osobę ze wszystkimi jej możliwościami percepcyjnymi.

Musi oddziaływać nie tylko na jej umysł, ale przede wszystkim na jej emocje i uczucia. Komunikujemy się z wychowankami przez dotyk, uśmiech, śpiewanie itp., a więc za pomocą pewnych gestów i symboli. Za pomocą języka znaków i symboli spotykamy się z uczniami.  Najważniejszym momentem zajęć jest bliski wzrokowy kontakt nauczyciela z dzieckiem, który zostaje zainicjowany i podtrzymywany. Ma to miejsce podczas masowania dłoni, śpiewania piosenek na powitanie, czy obchodzenia kręgu z lampką zapachową. 

Sala Doświadczania Świata

Sala Doświadczania Świata jest to specjalnie wyodrębnione pomieszczenie, wyposażone w różnorodne urządzenia stymulujące rozwój zmysłów. Służy do prowadzenia stymulacji polisensorycznej. Głównym celem organizowania tego typu sal jest stwarzanie możliwości odbierania nowych bodźców, wzbogacanie doświadczeń oraz miłe spędzanie czasu
w atmosferze pełnego relaksu. Odbiorcami tego typu terapii są osoby z różnego rodzaju niepełnosprawnościami i deficytami: z niepełnosprawnością intelektualną, mózgowym porażeniem dziecięcym, autyzmem, zespołem Downa, chorobą psychiczną, zaburzeniami mowy na tle nerwicowym, osoby  z demencją. Sala Doświadczania Świata stwarza im możliwości autentycznego przeżywania świata i otoczenia. Niepełnosprawna osoba w Sali Doświadczania Świata posiada wolność wyboru tych bodźców, które dla niego samego są najprzyjemniejsze, na których chce się koncentrować i którymi pragnie się zajmować. Motywacją ich wyborów nie są działania terapeutów, lecz elementy tworzące salę.
W bezpiecznym, wygodnym otoczeniu podstawowe zmysły są pobudzane muzyką, efektami świetlnymi i łagodnymi wibracjami. Pozytywne działania przenoszą się w inne sytuacje
i w konsekwencji stymulacja i interakcja prowadzą do poprawy komunikacji.